بایوس با BIOS مخفف کلمه Basic Input Output System می باشد. هر سیستم عاملی به bios نیاز دارد و بدون آن نمی تواند کار کند. یکی از وظایف آن، کنترل ورودی و خروجی هر سیستم عامل می باشد. ولی این تنها بخشی از وظایف BIOS کامپییوتر می باشد. بایوس یکی از مهمترین اجزای کامپیوتر می باشد.
بایوس کامپیوتر یا لپ تاپ چیست؟
بایوس بعد از روشن شدن کامپیوتر بارگذاری می شود و به نوعی اولین جز هر سیستم عامل می باشد. در واقع قبل از خوانده شدن سیستم عامل و بارگذاری آن، BOIS سخت افزار کامپیوتر را مقداری اولیه می دهد. در واقع bios، برای تنظیمات سطح پایین می باشد. در سیستم عامل های جدید به جای بایوس از فریم وری به نام UEFI استفاده می کنند. UEFI جایگزیی جدید برای بایوس های قدیمی در سیستم عامل ها می باشد.
بیشتر بخوانید: صفحه دسکتاپ
بایوس کامپیوتر در کجا قرار دارد؟
بایوس در واقع نوعی فریم ورمی باشد که در تراشه سخت افزاری بر روی مادربرد ذخیره شده است. در واقع زمانی که ما رایانه را روشن می کنیم، کامپیوتر bios را بوت کرده و سخت افزارهای کامپیوتر را مقدار اولیه می دهد. در مقابل UEFI که مخفف Unified Extensible Firmware Interface می باشد. جایگزینی جدید برای BIOS و در سخت افزارهای جدید کاربرد دارد. با فرم ور UFIE، زمان بوت شدن سیستم عامل سریعتر، و امکانات بیشتری وجود دارد. مثلا یکی از موارد مهم امنیت می باشد. در UEFI ها، به دلیل وجود قابلیت BOOT Secure، امنیت فرآیند بوت، در برابر روت کیت ها حفظ می شود.
اما به طور کلی و در بیشتر مواقع، فرقی نمی کند شما از کدام فریم رو استفاده می کنید. هر ۲ فریمور سطح پایین هستند. شما از طریق هر دو فریم ور می توانید، به تنظیمات کل سیستم سخت افزاری دست پیدا کنید و مواردی همچون تنظیمات اورکلاک کردن سیستم، تغییرات ولتاژ، تغییر دستور بوت، اورکلاک پردازنده و یا کارت گرافیک، تنظیمات سرعت فن کامپیوتر، تنظیمات دمای سیستم و مشاهده آن، قفل کردن بایوس و … را می توانید از طریق بایوس سیستم تغییر دهید.
کاربرد BIOS کامپیوتر
بایوس کارهای مختلفی می تواند انجام دهد همچون:
- بررسی رم سیستم شما جهت کار کردن و فعال بودن
- بررسی رم و سی پی یو و دستگاه های متصل به کامپیوتر همچون موس، کیبورد و.
- تنظیم ترتیب گزینه های بوت. مثلا اول DVD درایور بوت شود، سپس فلش سیستم، سپس هارد دیسک و …
- مشاهده و تنظیم سرعت چرخش فن های کامپیوتر
- تنظیمات و مشاهده دمای تمام قطعات کامپیوتر همچون رم، مادربرد، کارت گرافیک، سی پی یو و …
- بررسی CMOS و تراشه های سخت افزاری دیگر همچون تراشه های تنظیم تاریخ و ساعت سیستم عامل
- بررسی وقفه های ورودی و خروجی سیستم عامل (مثلا وقتی دکمه ای از کیبورد را فشار می دهید، درخواستی ایجاد می شود، این درخواست به BISO فرستاده شده و سپس آن در خواست به سیستم عامل می رود. در آخر سیستم عامل تصمیم می گیرد که چه کاری باید انجام دهد).
تفاوت بایوس کامپیوتر و UEFI
به طور کلی UEFI، نسخه جدید و ارتقاع یافته ای از بایوس می باشد که از نظر رابط کاربری بسیار پیشرفت کرده است. در محیط UEFI، شما می توانید با موس کار کنید ولی در بایوس فقط باید با کیبورد کار کنید. همچنین برنامه نویسی UEFI بسیار پیچیده تر از بایوس می باشد. همین امر باعث شده تا رابط گرافیکی زیباتری نسبت به بایوس داشته باشد.
همچنین UEFI امکانات بیشتری دارد. مثلا قابلیت کنترل Secure Boot، Cryptography، remote access ها، خطایابی های پیشرفته تر و … در بایوس کدهای مربوطه تا ۱۶ بیت اجرا می شوند. در صورتی که سیستم عامل و سخت افزارهای جدید تا ۶۴ بیت را می توانند پشتیبانی کنند. از طرفی UEFI می توانند از هارد های SSD تا ۲۲ ترابایت پشتیبانی کند و همین امر سرعت بوت سیستم عامل را افزایش می دهد.
شیوه دسترسی به بایوس و UEFI کامپیوتر
بایوس و UEFI به طور کلی با هم تفاوت دارند. اما معمولا در اکثر سیستم ها ورود به بایوس کاملا مشابه هم می باشد. در ابتدا بعد از روشن شدن کامپیوتر باید کلید delete را چند بار پشت سر هم بزنید تا وارد محیط بایوس یا UEFI شوید. معمولا در لپ تاپ ها هم به همین صورت می باشد.
اگر دکمه delete کار نکرد می توانید برای دسترسی به محیط بایوس یا UEFI جهت تنظیمات کلی سیستم، از کلید های F1 و یا F2 استفاده کنید. در بعضی از لپ تاپ ها همچون Lenovo دکمه ای در کنار دستگاه وجود دارد که با زدن آن می توانید به محیط بایوس وارد شوید. حتی در بعضی از مدل ها می توانید دکمه F12 را فشار دهید.
ورود به تنظیمات بایوس ویندوز ۱۰
چگونگی تشخیص بایوس سیستم
اگر بخواهیم BIOS خود را آپدیت کنیم ابتدا باید مدل و ورژن آن را تشخیص دهیم. ابتدا نرم افزار CPU-Z را دانلود می کنیم. سپس پس از نصب و اجرای برنامه ،می توانیم مشخصات آن را تشخیص دهیم. همچون تصویر زیر:
روش آپدیت بایوس کامپیوتر
پس از تشخیص مدل مادربرد و ورژن بایوس، می توان به سایت کمپانی سازنده مادربرد مراجعه کرده و با جستجوی مدل مادربرد، ورژن جدید آن را دانلود و مانند راهنمای موجود در سایت سازنده بایوس و یا UEFI مربوط را آپدیت کنیم. آپدیت بایوس و UEFI های هر مادربرد برای هر کمپانی با هم تفاوت دارند و نمی توان یک راه کلی را برای همه آن ها در نظر گرفت.
باتری بایوس چیست و کجا قرار دارد
باتری بایوس و یا CMOS، مخفف عبارت نیمه هادی اکسید فلزی مکمل می باشد. در زمان قدیم، یک نوع حافظه به نام CMOS RAM، تنظیمات بایوس را در خود ذخیره می کرد. CMOS Ram به یک باتری نیاز دارد تا تنظیمات را در خود ذخیره کند. در غیر این صورت تنظیمات بعد از خاموشی کامپیوتر، پاک می شود. مثلا اگر کامپیوتر فاقد باتری باشد، هر بار که کامپیوتر را خاموش و روشن کنید تمامی تنظیمات همچون ساعت و تاریخ، از بین می روند. چه کامپیوتر روشن باشد و چه خاموش، باتری کامپیوتر همیشه روشن است و تنظیمات را درون خود ذخیره می کند.
رایانه های امروزی دیگر از CMOS RAM استفاده نمی کنند. مادربردهای جدید و UEFI، تنظیمات مربوطه را بر روی هارد دیسک ذخیره می کنند و دیگر نیازی به باتری وجود ندارد. ولی با این تفاسیر همچنان می توانید این باتری را بر روی مادر بردهای جدید پیدا کنید.
بایوس دوگانه چیست
با پیشرفت تکنولوژی، بایوس هایی به نام DUAl BOIS معرفی شد. در واقع در این نوع بایوس ها ۲ بایوس فیزیکی داریم. یکی در واقع همان bios اصلی می باشد که بوت سیستم بر روی آن اجرا می شود و دومی پشتیبان می باشد. در این صورت اگر بایوس اصلی به هر دلیل خراب شود و یا از کار بیفتد، دومی و پشتیبان فعال شده و در زمان بوت بعدی همچون bios اولی کار می کند.